Báo săn châu Phi không chỉ vận dụng tốc độ và sự nhanh nhẹn trong lúc săn mồi, mà còn dùng trí thông minh để phán đoán đường tẩu thoát của từng dạng con mồi khác nhau. Một số loài, như đà điểu, thỏ rừng, linh dương cố gắng chạy thoát bằng cách đột ngột thay đổi hướng di chuyển, trong khi các loài linh dương khác, như linh dương Nam Phi, chạy nhanh theo đường thẳng[34].

Trong khi báo săn có khả năng chạy ở tốc độ nhanh không tưởng, không thể nào dùng cách suy luận thông thường để kết luận rằng chúng bắt nhiều con mồi nhanh nhẹn hơn chỉ vì chạy nhanh hơn, kỹ năng săn mồi của báo săn đáng chú ý, đặc biệt cân nhắc cho từng đối tượng con mồi. Cách báo săn mồi bao gồm 2 giai đoạn chính: giai đoạn 1 là tăng tốc để nhanh chóng bắt kịp con mồi, kế đến là giai đoạn chậm dần, phán đoán hướng đào thoát của từng dạng con mồi.

Chế độ ăn uống

Linh dương, con mồi ưa thích của báo săn

Báo săn sống ở các đồng cỏ, thảo nguyên và sa-van để dễ dàng nhìn thấy con mồi và kẻ thù. Báo đốm châu Phi khét tiếng là kẻ săn mồi nhanh nhẹn và tinh ranh, một hiểm họa thực sự đối những loài động vật mà nó cảm thấy khoái khẩu.[35] Chế độ ăn uống của một con báo phụ thuộc vào khu vực mà nó sống. Đây là một loài động vật ăn thịt tươi sống với con mồi săn khoảng dưới 40 kg (88 lb) gồm những loài linh dương cỡ nhỏ như Linh dương Thomson, linh dương nhảy, linh dương Grant, linh dương Gazen, linh dương Impala và những con Linh dương đầu bò và ngựa vằn còn non, đối với những con trưởng thành thuộc loại này thì loài báo thường săn theo nhóm 2 đến ba con mới có thể khống chế được đưa lên và người lớn quá, khi loài báo săn theo nhóm. Ngoài ra các động vật nhỏ hơn như thỏ đồng, gà Phi cũng là con mồi ưa thích của báo săn, còn các động vật khác như đà điểu lợn nanh sừng châu Phi[36], chim hoặc sơn dương. …. Tuy vậy, con mồi ưa thích của nó vẫn là linh dương Thomson. Loài Linh dương nhỏ này có kích thước nhỏ hơn và chậm hơn so với con báo săn, mà làm cho nó một con mồi thích hợp. Cuộc rượt đuổi giữa báo săn và linh dương Thomson luôn gay cấn hấp dẫn và là những cuộc đua của sự sinh tử trong đó hai bên đều có những lợi thế riêng.

Phương thức săn mồi

Không giống các loài săn mồi châu Phi khác, báo săn đi săn vào ban ngày[13] Trong khi những con mèo lớn khác thường đi săn vào ban đêm, thì nó đi săn thường là vào buổi sáng sớm hoặc vào buổi tối khi thời tiết không quá nóng, nhưng vẫn có đủ ánh sáng cần thiết cho một cuộc rượt đuổi. Chiến lược của báo săn là lén chạy theo con mồi, sau đó khi còn cách khoảng 30 m, một khi con mồi vào tầm ngắm, báo săn bất ngờ lao theo con mồi, xô ngã con mồi bằng chân rồi dùng răng nanh sắc nhọn cắn vào cổ con mồi làm nó ngạt thở. Trong cuộc rượt đuổi này, báo săn không thường xuyên rượt đuổi con mồi của mình báo săn chẳng bao giờ đánh động con mồi quá sớm. Chúng sẽ âm thầm tiếp cận con mồi sau đó mới bứt tốc độ [20] Lặng lẽ tiếp cận con mồi, sự gia tốc nhanh chóng, quyết định chớp nhoáng, chuyển hướng tốc độ, sử dụng móng vuốt phụ ra đòn đúng lúc, tất cả đã tạo nên một kỹ năng săn mồi điêu luyện của báo săn, điều này giúp nó có một tỷ lệ thành công săn trong việc săn bắt trung bình lên đến khoảng 50%.[37] Thường là linh dương Thomson hay một con heo rừng là đủ cung cấp năng lượng cho một con báo săn no bữa. Đối với những con linh dương trưởng thành có thể cung cấp cho báo săn no bữa được khoảng từ 1-2 ngày. Sau khi đi săn xong, chúng sẽ đem xác con mồi về cất giấu ở một nơi nào đó ăn dần[20]. Việc săn những con linh dương nhỏ sẽ cung cấp ít calo hơn và không thể duy trì lâu nhưng con linh dương trưởng thành với hơn 60 kg sẽ cung cấp nhiều hơn thức ăn cho báo.

Một con báo săn đang rình mồiTập tin:Cheetah-GO!.jpgBáo săn bứt tốc độ rượt theo con mồi

Có thể sánh được với chim ưng trên mặt đất. Trong các cuộc đi săn, tốc độ chạy tối đa của báo săn có thể đạt 113 km/giờ, nó có thể bắt kịp ngay cả những loài thú nhanh nhẹn nhất như linh dương một cách dễ dàng, mặc dù vậy, kỹ năng rình mồi của báo kém hơn hẳn so với các động vật họ mèo lớn khác. Khi săn mồi nó tiến gần đến con mồi tiềm năng đặc biệt là những con linh dương Báo săn sẽ nhắm vào những con mồi như những hoạt động ngầm, và đặc biệt nhắm vào những con tơ, những con chậm chạp và thiếu cảnh giác nhưng nó không thể di chuyển quá nhanh và sớm vì khi nó và linh dương lao vào trận chiến rượt đuổi thì sự khác biệt giữa sống và chết không chỉ là tốc độ mà còn là tầm nhìn.

Tầm nhìn rất quan trọng đối với báo săn và càng quan trọng hơn với con linh dương con linh dương giống như hầu hết các con mồi khác thì mắt được cấu trúc ở hai bên hộp sọ do đó trong khi thì việc bố trí hai mắt ở hai bên đầu của linh dương giúp nó giúp nó có tầm nhìn lên đến 270 độ, chỉ cần xoay nhẹ đầu nó có thể quan sát được 360 độ xung quanh. Ngoài ra mắt của chúng rất nhạy cảm ngay cả với những chuyển động nhỏ nhất của con thú săn mồi do đó khi trong tầm quan sát của linh dương thì con báo phải hoàn toàn bất động vì nếu nó không di chuyển thì nó hầu như sẽ vô hình. Nếu con báo càng tiếp cận gần con mồi trước khi nó thực sự chạy thì khả năng bắt được con mồi càng cao. Việc phục kích sẽ ít mất năng lượng hơn là khi thực hiện một chuyến săn đuổi từ đầu. Khi vào phạm vi vài trăm mét thì con báo sẽ ẩn mình và di chuyển cực kỳ chậm nó có thể bám theo con mồi gần 1 giờ để chờ con mồi lạc đàn, nếu tấn công liền thì con báo sẽ mất nhiều năng lượng cho một cuộc rượt đuổi dài.

Báo săn cũng có thể thay đổi chiến thuật, nó có thể thay vì săn mồi vào chiều tối khi tính cạnh tranh tăng cao thì nó có thể chọn săn con mồi vào giữa trưa lúc này sự tranh chấp giữa các con thú săn mồi không còn căng thẳng nữa, buổi trưa là lúc mặt trời sáng nhất, đó cũng là vấn đề cho hầu hết các thú ăn thịt ở châu Phi khi nắng chói chang khiến chúng hoa mắt và cảm thất mệt mỏi và thường phải tìm bóng râm để trú ẩn, thở dốc nhưng báo săn lại được trang bị để đối phó với ánh nắng mặt trời chúng có những vệt hình tuyến lệ vệt dài hình dòng lệ từ khóe mắt đến khóe miệng đã giúp nó gia tăng tầm nhìn trong điều kiện ánh nắng mặt trời chói chang của châu phi, hấp thụ một phần ánh sáng, giúp nó giảm độ chói của ánh sáng mặt trời do đó ánh nắng mặt trời không ảnh hưởng đến nó nhiều, con báo lợi dụng tiếp cận đàn linh dương nhưng không phải từ phía sau mà lại tiếp cận đến từ 01 bên nó phải liều lĩnh tiến vào tầm quan sát của linh dương để tránh gió vào buổi ban trưa, linh dương là những con mồi có khứu giác rất nhạy do đó báo săn phải tiếp cận linh dương theo chiều người gió và con báo từ từ tiến lại, nó dồn tập trung vào những con linh dương lạc đàn, mải mê gặm cỏ và không cảnh giác, nó từ từ tiến lại, nó bò lại thật gần để tiết kiệm phần năng lượng tránh mất sức sau một cuộc săn đuổi đường dài.

Thông thường khi rượt đuổi những con mồi nó chung và những linh dương nói riêng, báo săn sẽ chọn tấn công và rượt theo những con linh dương trong địa hình trống trải và trơn tru với một đòn tấn công bằng đường thẳng sẽ giúp báo đạt tốc độ tối đa vì những vật cản sẽ làm con báo mất thêm vài bước nữa khiến nó mất đi lợi thế. Tuy nhiên, nếu con mồi là linh dương thì có thể gặp phải trở ngại, con linh dương có thể vừa chạy vừa di chuyển sang hai phía theo kiểu chạy lạng lách và mỗi lần chuyển hướng con linh dương buộc báo phải thay đổi hướng chạy làm mất thêm 2 giây trong một cuộc săn đuổi này và nếu chuyển hướng 10 lần trong một cuộc rượt đuổi thì con linh dương sẽ đẩy con báo tới tốc độ giới hạn của sự chịu đựng. Con linh dương có thể chậm hơn con báo nhưng trong quá trình tiến hóa đã cung cấp cho nó một vụ khí phòng vệ tiềm năng đó là sự lanh lợi nhưng báo săn cũng có thể đối phó được tốc độ và sự lanh lẹ của con linh dương bằng, để kiểm soát cơ thể ở tốc độ như thế.

Khi săn mồi thì nó đặt chân vào vị trí để sẵn sàng phóng tới như một vận động viên điền kinh đang ở tư thế xuất phát chờ hiệu lệnh súng bắn trong trận chiến sống còn này, báo săn có lợi thế về tốc độ nhưng nó phải bắt được con mồi vì nó không thể duy trì tốc độ được lâu và trong một chuyến săn mồi nếu không có một khởi đầu mạnh mẽ thì cuộc săn đuổi kéo dài sẽ đẩy cơ thể con báo đến giới hạn nó thở 150 lần/phút (nhanh hơn hơi thở con người 3 lần)[37] quả tim bơm 16 lít máu/phút tuần hoàn toàn bộ lượng máu trong cơ thể trong vòng chưa đến 20 giây trong điều kiện đó con báo chỉ có thể duy trì chưa đến nữa phút trước khi cơ thể nó căng thẳng, quả tim đẩy lượng máu 39 độ vào não, nếu tăng thêm 1,5 độ con báo sẽ vượt ngưỡng nhiệt độ cho phép, nó chỉ có vài giây để diệt con mồi nếu không thì chính cuộc săn đuổi sẽ giết nó.

Một khi cơ thể bắt đầu quá tải, vượt quá ngưỡng nhiệt độ, não bộ là phần bị ảnh hưởng nhiều nhất và một khi não bị quá nóng thì không có cách nào cứu vãn được nhưng những con linh dương lại ít khi vượt quá ngưỡng nhiệt độ do nó có hệ thống làm mát tự nhiên, trước khi đến não, máu được đi qua một nhóm mạch máu và được làm lạnh nhanh chóng bằng một lượng khí từ khoang mũi rộng giống như bộ phận tản nhiệt trong xe hơi, nó ngăn những chất lỏng quan trọng không bị quá nhiệt cho nên dù nhiệt độ con linh dương chạm đến mức 42 độ thì bộ não nó vẫn được bảo vệ và được làm mát mặc dù đang chịu áp lực nhưng khi nhiệt độ của báo chạm tới mốc 49 độ thì cơ thể con báo đã đưa ra lời cảnh báo hoặc nó phải cho con linh dương thoát hoặc nó sẽ chết khi săn con mồi.

Báo săn giết chết con mồi bằng cách cắn nghẹt thở nhưng phải mất một thời gian khá lâu do lực cắn yếu

Đối với báo săn khi bắt đầu quá sớm, nó có thể nhanh đuối sức và không thể bắt được con mồi những con linh dương có thể chạy hơn 80 km/h nhưng linh dương có thể duy trì tốc độ trong thời gian dài chúng giống như những vận động viên chạy đua đường trường trong khi báo săn chỉ có thể chạy nước rút ngoài ra con linh dương còn có một chiến lược quan trọng khác là vừa chạy vừa nhảy lên nhảy xuống theo kiểu nhảy tưng tưng, chúng vừa chạy, vừa bật nhảy thật cao vào không trung lên đến gần 3 m điều này làm con linh dương liên tục vào trong và ra ngoài tầm nhìn của con báo làm nó mất phương hướng và nhiều khi buộc phải bỏ cuộc.

Khi rượt đổi linh dương, nó chạy nhanh bám theo và vật con linh dương ngã xuống. Tại thời điểm chân linh dương ở phía sau, con báo sử dụng chi trước và tấn công với vũ khí lợi hại nhất của nó, kết hợp với tốc độ. Nó là loài mèo có móng vuốt phụ và đây là móng vuốt duy nhất không chạm mặt đất khi nó chạy nên cũng là móng vuốt sắc nhọn nhất, báo dùng nó để cắm vào hông con mồi những móng vuốt phụ cắm sâu vào con mồi sẽ làm nó khó cục cựa được, chỉ với cái móng nhỏ dài 2,5 cm này có thể khiến con mồi như con linh dương 60 kg ngã trên mặt đất, bằng một đòn điệu nghệ, nó đẩy con linh dương xuống đất nhưng với kích thước khổng lồ của con linh dương thì con báo không thể giữ được con mồi thậm chí con mồi có thể lừa thế quay trở lại húc và giết nó, móng vuốt phụ có thể giúp con báo đẩy được con mồi xuống nhưng những móng vuốt khác không giữa được con mồi, nó không đủ lực để xé con mồi, răng và hàm không đủ khỏe để thực hiện được một đòn cắn hoặc mồm đủ to để ngoạm gọn vào những chỗ hiểm. Thiếu những vũ khí cơ sinh, con báo chỉ có thể có gắng di chuyển trong tuyệt vọng nó chỉ có thể cố gắng cắn vào con mồi. Nhưng con linh dương với sừng nhọn hoát trên đầu do đó con báo cố gắng tìm cách xoay trở để cắn vào cổ con mồi nếu nó không thực hiện đúng, nó có thể sẽ bị đâm chết.

Tuy vậy cuộc rượt đuổi linh dương thì tỷ lệ thành công của báo săn cao. Khi tiếp cận và đẩy ngã con linh dương, Báo săn giết chết con mồi của nó bị vấp ngã trong đuổi theo, sau đó cắn vào cổ họng để bóp nghẹt nó. Nhưng công việc của báo vẫn chưa làm xong Cơ thể con báo quá tập trung cho tốc độ nên nó không thể có được một đòn cắn chí mạng giống như sư tử, hộp sọ khí động lực không có chỗ dành cho những cái răng hay lực hàm khỏe cho nên cách duy nhất để hạ con mồi là nhắm thẳng vào cổ họng và bóp nghẹt nó, nó phải tiếp tục khóa cổ con mồi khoảng 10 phút trong khi làm giảm nguồn cung cấp oxy của con mồi. Con báo gia tăng oxy bằng cách hít thật sâu qua khoang mũi mở rộng cố gắng phục hồi cơn căng thẳng qua cuộc đua nước rút đạt tốc độ lên đến 120k/h. Chạy ở tốc độ rất cao đặt rất nhiều căng thẳng cho cơ thể của con báo.

Nhưng vấn đề là báo săn không thể nghỉ ngơi lâu hơn, con mồi có thể có trọng lượng bằng hoặc hơn báo, nhưng nó phải đem con mồi đi nó không thể ăn con mồi ở một khu vực rộng lớn nó phải đem con mồi đến một nơi an toàn và ăn thật nhanh trước khi thu hút sự chú ý của các loài săn mồi khác, thông thường nó dùng răng kéo xác con mồi vào một tán cây và tranh thủ thở, nó cần phải tranh thủ nghỉ ngơi từ 15 đến 30 phút để có thể phục hồi lại nhịp tim. Sau khi chạy mệt mỏi để bắt được con mồi giữa đồng trống, con mồi của nó trở thành mục tiêu cho những vụ trộm trong khi nó cần phải điều hòa nhịp tim và tốc độ hô hấp sau đó mới nghỉ đến chuyện xử lý con mồi của nó. Giết được con mồi chỉ là 01 nữa trận chiến, việc còn lại là nó phải tha con mồi đi trước khi gây sự chú ý, rồi thì nó vừa phải ăn đồng thời vừa cảnh giác cao độ. Sau khi giết được con linh dương, báo săn sẽ nhai phần chân sau là khu vực có chứa rất nhiều thịt (bắp chân và mông).

Báo săn đang ăn thịt, nó sẽ nhai phần bắp chân và mông, nơi chứa nhiều thịt để cung cấp lượng calo cần thiết

Chạy nhanh hơn bất cứ động vật trên cạn nào khiến cơ thể báo săn phải chịu đựng một áp lực rất lớn, nó phải đốt đến 300 calo trong mỗi lần săn mồi. Các con báo phải dành nữa tiếng để nghỉ ngơi và nhấm nháp con mồi nhưng những con báo làm mẹ thì không thể như thế, nó phải tha miếng mồi về cho các con của nó trong điều kiện đồng cỏ châu Phi đầy rẫy những kẻ săn mồi đói khát đặc biệt là những con linh cẩu táo tợn và to khỏe luôn rình rập chờ cơ hội để cướp lấy con mồi săn của báo bất chấp sư xua đuổi của báo săn, rất nhiều lần nó mất trắng thành quả săn được vào tay linh cẩu [38]. Báo săn rất hạn chế chiến đấu vì sợ bị dính chấn thương, nhất là những con báo mẹ, bất kỳ thương tích nào cho báo mẹ sẽ khiến báo con chết đói, nếu miếng mồi bị cướp mất thì tất cả sự nỗ lực, sự thất thoát năng lượng đều là vô ích. 50% con mồi báo săn bắt được bị lấy đi bởi những con thú lớn hơn[37] thậm chí báo săn có thể bị chiếm đoạt thức ăn bởi những động vật cơ hội lén lút như diều hâu hay chó hoang[20]

Những kẻ trộm có thể xuất hiện là những con kền kền táo tợn là những kẻ ăn xác chết với gần 40 con sà đến con mồi mà báo săn được và chúng rõ ràng sẽ lăn xả để giành con mồi. Thông thường nếu một nhóm kền kền thì sẽ không manh động tranh giành với báo nhưng nếu có quá nhiều thì đàn kền kền sẽ tập trung và gây hấn để cướp miếng mồi. Nếu con báo bị quấy rối bởi những loài chim lớn như kền kền và bị thương ở chi trước thì con báo sẽ không tham gia vào trận chiến vì thương tích sẽ làm nó không chạy ở tốc độ 112 km/h được nữa, nó sẽ cố gắng bảo vệ con mồi nhưng quá yếu sau cuộc săn đuổi tốc độ, nó chỉ gầm gừ nhưng không cắn nhưng những con kền kền đã ngửi thấy mùi và đã tập trung đủ số lượng để lao vào tấn công cướp miếng mồi, con báo buộc phải rút lui. Đây là cách thiên nhiên phân cấp các loài săn mồi.

Báo săn đang săn được một con mồi

Đối với báo săn, hễ cứ mất đi một con linh dương là một thất thoát lớn cho con báo. Nó đốt ít nhất 2500 calo mỗi ngày và những bữa ăn bằng con linh dương cung cấp gần 5000 calo sẽ giúp nó cung cấp năng lượng trong vòng 02 ngày, nếu cuộc đi săn thất bại hoặc bị cướp mất mồi thì mức năng lượng của nó sẽ giảm xuống và để tồn tại thì báo săn phải hấp thụ nhiều năng lượng hơn số nó đã sử dụng. Khi mức năng lượng giảm đến 0 thì nó đang gặp nguy hiểm vì cơ thể nó phải bắt đầu đốt mỡ và cơ bắp để lấy năng lượng hoạt động và đốt lượng calo dự trữ của nó để bù đắp cho phần thiếu hụt đã tiêu tốn sau một cuộc rượt đuổi mà không có kết quả tốt, việc chạy nước rút làm nó tiêu tốn nhiều năng lượng nên nó phải thận trọng trong những chuyến săn lần sau để không thể tiêu tốn năng lượng nhiều hơn nữa. Về thể chất, khi không có thức ăn, con báo có thể cầm cự lâu như con người từ khoảng 5-6 ngày trước khi nó hoàn toàn kiệt sức. đồng thời nó còn phải trông chừng những kẻ săn mồi và phải tìm kiếm con mồi. điều này khiến cho báo săn không có thời gian rãnh rỗi, không có nhiều thời gian nghỉ ngơi, nó luôn phải sẵn sàng nó phải tìm thức ăn và tìm thật nhanh.

Đối với báo săn, không chỉ chịu thiệt thòi trong cuộc đấu tay đôi với các loài mãnh thú trên thảo nguyên châu Phi, mà báo săn còn là động vật săn mồi bậc thầy nhưng không phải là động vật khát máu và hung tợn, do bản năng tránh tranh chấp để giảm thiểu việc dính chấn thương làm nó trở nên nhát hơn so với các loài mèo lớn khác và đôi khi chính nó bị con muồi đánh trả hoặc xua đuổi. Những con linh dương lớn hoặc linh dương mẹ có thể tấn công lại và đuổi báo săn đi [39] có trường hợp ghi nhận một con linh dương Gemsbok mẹ đã đánh đuổi một đàn báo săn khi những con báo này, nó dùng sừng nhọn tấn công báo săn khi cả hai đang khống chế con con [40], thậm chí những con linh dương đầu bò còn non cũng có thể tấn công trở lại và đuổi báo săn đi[41]. Bên cạnh đó báo săn còn phải tháo chạy trước sự to khỏe của các con linh dương đầu bò trong trường hợp bị báo săn tấn công, các con linh dương đầu bò có thể liều lĩnh chống trả và đuổi báo săn đi [30] ngay cả những động vật nhỏ hơn như cáo tai dơi nếu liều lĩnh và dữ tợn trong cuộc đối đầu với báo săn cũng khiến cho báo phải bỏ chạy ngay cả khi đã rượt và bắt được[42]